Hoe gezond of ongezond zijn gluten? Sommige voedselgoeroes vinden dat je beter geen gluten kunt eten. Het zou schadelijk zijn voor het lichaam. Klopt dat?
‘Glutenvrij’ staat er op steeds meer etiketten en wikkels. De markt voor glutenvrije producten is in enkele jaren tijd verdubbeld. Dat schreef Distrifood, het vakblad van de supermarktbranche in 2018. Zo’n 14 procent van de nieuwe producten in de supermarkt was op dat moment glutenvrij. Voor mensen met coeliakie is dat goed nieuws. Zij worden erg ziek van gluten. Van een minimaal stukje gluten worden ze hondsberoerd. Op den duur raakt hun darmslijmvlies onherstelbaar beschadigd.
Sommige mensen gaan glutenvrij door het leven omdat ze denken dat gluten ongezond is. Of omdat ze menen overgevoelig te zijn voor gluten – ook wel glutensensitief genoemd. Al is dat niet aantoonbaar in hun darmen of bloed. En soms wordt gluten gemeden omdat een partner of kind glutenvrij moet eten. Dan is het handiger is om voor iedereen hetzelfde op tafel te zetten. Worden zij daar gezonder van of juist niet?
Kun je gluten missen? Ja, gluten op zichzelf, als eiwit, is niet essentieel. We krijgen genoeg eiwitten binnen via andere voeding, zoals melkproducten, eieren, vis en vlees. Het probleem is dat gluten in graan zit. Daar zitten ook heel veel andere stoffen in die we nodig hebben: vezels, ijzer, B-vitaminen. Mensen die geen glutenhoudende granen eten, moeten er goed op letten dat ze die voedingsstoffen uit andere producten halen. Gelukkig kan dat, door extra groente en fruit. En ook bijvoorbeeld door zilvervliesrijst, peulvruchten, quinoa of haver te eten. De vraag is alleen of ‘glutenmijders’ dat ook doen.
Mensen die structureel volkorenproducten aten hadden 15 procent minder kans op een hartaanval dan mensen die gluten uit hun menu hadden geschrapt. Die laatsten liepen dus weldegelijk tekorten op. Dat blijkt uit een groot langlopend onderzoek door Amerikaanse maag-lever-darmspecialisten, gepubliceerd in het gezaghebbende British Medical Journal.
Door de afwezigheid van gluten moeten andere stoffen worden toegevoegd
Je zou kunnen zeggen dat als het lastig is om zelf uit te dokteren hoe je het gemis aan granen het beste kunt compenseren, dat het dan juist mooi is dat er zoveel aanbod is aan kant-en-klare glutenvrije producten. Maar helaas, zeggen het Voedingscentrum en diëtisten in koor: door de afwezigheid van gluten moeten andere stoffen worden toegevoegd om zo’n glutenvrij product smaak en/of luchtigheid te geven. Stoffen waar we liever niet te veel van binnenkrijgen, zoals vet, zout en suiker. Dus tja, waarom zou je als gezond persoon iets onschadelijks als gluten vervangen door stoffen waarvan vaststaat dat die óngezonder zijn?
Het kan natuurlijk zijn dat mensen een “positief verschil voelen bij het volgen van een glutenvrij dieet”, schrijft de Maag Lever Darm Stichting op haar website. “Dit berust echter niet op wetenschappelijk bewijs.” Maar goed, dat gevoel kan er zeker zijn. In dat geval vindt u nuttige tips op de website glutenvrij.nl van de Nederlandse coeliakievereniging en op voedingscentrum.nl.
Coeliakie wordt soms glutenallergie genoemd, maar het is een auto-immuunziekte. De afweer keert zich tegen het lichaam zelf. Bij coeliakie zijn het de vlokken aan de binnenkant van de dunne darm, die voor opname van voedingsstoffen zorgen. Coeliakie is aantoonbaar met een bloedtest.
Het klinkt gek, maar gluten is geen meervoudsvorm. Dé gluut bestaat niet. Het is dus niet de maar het gluten. De term komt uit het Latijn en betekent lijm. Het is een eiwit dat voorkomt in graankorrels. Gluten heeft elastische eigenschappen. Het zorgt ervoor dat tarwebrood kan rijzen. Brood op basis van bijvoorbeeld boekweit of rijst niet, want daar zit geen gluten in. Behalve in tarwe zit gluten onder meer in spelt, rogge en gerst.
