Als volwassene heb je ongeveer vijf liter bloed in je lijf. Dat weet je vast wel. Maar wist je ook dat je bloedvaten bij elkaar wel 100.000 kilometer lang zijn? Dat is twee keer een rondje om de aarde! Deze en meer verbazingwekkende feiten over bloed lees je hier.
En bloed bestaat weer voor 86% uit water. Gemiddeld stroomt er door een volwassen vrouw 4,6 liter en door een volwassen man 5,6 liter bloed. Als baby heb je maar 350 milliliter bloed. Dat past in een frisdrankblikje!
Bloed bestaat voor de helft uit plasma en voor de helft uit bloedcellen. Plasma is niets meer dan water met voedingsstoffen, zoals zouten en vitamines. Bloedcellen bestaan grotendeels (99%) uit rode bloedcellen. Die vervoeren zuurstof en koolstofdioxide door je lijf. De rest bestaat uit witte bloedcellen en bloedplaatjes. Witte bloedcellen beschermen ons lichaam tegen virussen en bacteriën. Bloedplaatjes werken als een pleister: ze zorgen dat bloed stolt en dat we dus korstjes op wonden krijgen.
In je beenmerg worden constant nieuwe bloedcellen geboren. Elke dag maakt het beenmerg zo’n 400 miljard nieuwe bloedcellen aan. Zodra ze rijp zijn, worden ze vrijgelaten in het bloed. De levensduur van een bloedcel verschilt per soort. Rode bloedcellen leven wel 120 dagen, witte maar twee en bloedplaatjes tien.
Je bloedvatenstelsel bestaat uit slagaders, aders en haarvaten die bij elkaar wel 100.000 kilometer lang zijn. Wist je dat haarvaten vijf tot tien keer zo dun als een haar zijn? Een mens heeft miljoenen grote en kleine bloedvaten die in de kleinste delen van je lichaam vertakken. Samen vormen ze een gesloten systeem: de bloedsomloop. Je hart zit ertussen en werkt als een pomp die alles draaiende houdt.
Je bloed vervoert namelijk voedingsstoffen en zuurstof — die je binnenkrijgt door te eten, drinken en ademen — naar alle hoeken en uiteinden van je lijf. Ook medicijnen worden door je bloed naar de plekken in je lichaam gebracht waar ze nodig zijn. De afvalstoffen en kooldioxide die overblijven, vervoert het bloed weer naar je longen, nieren, blaas, lever en darmen zodat die afgevoerd en opgeruimd kunnen worden.
Bloed vervoert namelijk warmte door je lijf en zorgt dat je lichaam op een constante temperatuur van 37 graden Celsius blijft. Zo zetten je bloedvaten uit als je het warm krijgt, waardoor er extra bloed naar je huidoppervlakte kan stromen. De warmte kan dan makkelijk je lichaam verlaten. Als je het koud hebt, gebeurt juist het tegenovergestelde. Er gaat dan minder bloed naar je huidoppervlakte zodat het binnen lekker warm blijft.
De kleur van ons bloed wordt bepaald door de binding van rode bloedcellen aan het eiwit hemoglobine. Als zuurstof zich aan hemoglobine bindt, wordt dit stofje rood en dat geeft de rode kleur. Zuurstofrijk bloed is helderrood en zuurstofarm bloed is donkerrood. De kleur verschilt daarom per persoon. Wist je dat dieren hele andere kleuren bloed kunnen hebben? Inktvissen, krabben en garnalen hebben blauw bloed, omdat het stofje dat bij hen zuurstof vervoert blauw is. Het hagedisgeslacht Prasinohaema heeft groen bloed, omdat er gal in zit. En er zijn bepaalde wormen die roze bloed hebben.
Onze aderen ogen overigens blauw in plaats van rood, omdat ze onder meerdere lagen weefsel liggen. Hier komt de term ‘blauw bloed’ vandaan.
Er zijn vier bloedgroepen: A, B, AB en O. Hierbij kan je rhesus-positief of rhesus-negatief zijn. In Nederland hebben de meeste mensen bloedgroep O (47%) of A (42%). De bloedgroepen die minder voorkomen zijn B (8%) en AB (3%). Daarnaast is 84% rhesus-positief en 16% rhesus-negatief. Veel mensen zijn dus A+ of O+.
Voor een bloedtransfusie is het belangrijk om de bloedgroep van de donor en de ontvanger te weten, want niet alle bloedgroepen gaan samen. Het afweersysteem kan het donorbloed aanvallen en opruimen. Bij voorkeur krijgen mensen daarom bloed van hun eigen bloedgroep. Maar O- kan altijd bijspringen: bijna iedereen kan bloed van deze bloedgroep ontvangen.
Zowel de rode bloedcellen, bloedplaatjes als het plasma worden gebruikt om patiënten te behandelen. Volgens Sanquin, de organisatie die de bloedvoorziening in Nederland verzorgt, wordt er ongeveer 724.000 keer per jaar bloed gedoneerd. Er zijn bijna 350.000 geregistreerde donors die per keer een halve liter bloed afgeven. Tussen de bloeddonaties door moet een man acht weken herstellen en een vrouw vier maanden. Eén op de vier mensen heeft wel eens donorbloed in zijn of haar leven nodig. Doneren is daarom enorm belangrijk.
Bronnen: Sanquin.nl, Bloedziekten.nl, Bloedcellen.nl, Hartstichting.nl.
