Goede ogen zijn van groot belang voor ons functioneren. Een gezonde levensstijl is daarbij van invloed, vertelt oogarts Antonella Bijl-Witmer van het OLVG in Amsterdam.
Regelmatig lekker naar buiten, niet roken, gezond eten, niet te veel op je pc, telefoon of tablet kijken, regelmatig knipperen met je ogen en je ogen laten controleren als er bijvoorbeeld een erfelijke oogziekte in je familie voorkomt. Dat is het recept voor gezonde ogen. “Je ogen worden droog als je veel binnen zit en door al dat turen op apparatuur knipper je te weinig met je ogen, waardoor ze nog droger worden”, legt oogarts Antonella Bijl-Witmer uit. “Als je buiten bent, knipper je vaker met je ogen.”
“De drie meest voorkomende oogaandoeningen onder Nederlanders zijn staar, maculadegeneratie (slijtage van de gele vlek van het netvlies) en glaucoom (verhoogde oogdruk). Het goede nieuws is dat staar goed te opereren is en dat de andere twee ziekten goed te stabiliseren zijn: met injecties, oogdruppels of een operatie. Ook droge ogen is een klacht die we veel horen. Dat we met z’n allen minder roken en meer letten op gezonde voeding is ook goed nieuws voor onze ogen. Zo is er een duidelijk verband tussen roken en maculadegeneratie. Als je rookt, heb je hierop vijfmaal meer kans. En als deze oogziekte in je familie voorkomt, maar liefst twintig keer.
"Als je buiten bent, knipper je vaker met je ogen"
Glaucoom is eveneens een erfelijke aandoening. Omdat je er niets van merkt, doe je er goed aan om je ogen vanaf je veertigste regelmatig te laten controleren als glaucoom in je familie voorkomt. Door de verhoogde oogdruk kan de oogzenuw beschadigen, wat tot (gedeeltelijke) blindheid kan leiden. Gelukkig sturen steeds meer opticiens mensen door naar de oogarts als ze een verhoogde oogdruk constateren (via het welbekende ‘pufje’). Ook van mensen met suikerziekte worden regelmatig de ogen gecontroleerd, omdat de bloedvaten in hun ogen lekken, wat kan leiden tot vocht in het netvlies en minder goed zicht.”
“Wat oogartsen steeds vaker tegenkomen, is bijziendheid. Dat komt door het toegenomen schermgebruik. Laat kinderen daarom minimaal twee uur per dag buiten spelen, omdat ze dan minder geconcentreerd kijken. Als je ogen veel in de zoomstand staan, groeit de oogbol. Daardoor valt je brandpunt niet meer op je netvlies en wordt je beeld wazig. Hoe ‘langer’ je oog, hoe bijziender je bent, hoe sterker de bril. Bij hoge bijziendheid (vanaf -6) heb je meer kans op glaucoom, loslating van het netvlies en maculadegeneratie. Tot slot nog een paar tips om je ogen gezond te houden: eet veel groente en fruit, draag bij fel zonlicht een zonnebril (ook kinderen) en draag een beschermbril tijdens het klussen, bij het afsteken van vuurwerk en bij sporten als squash.”
Het oog heeft een lenzenstelsel (hoornvlies en ooglens), een diafragma (pupil) en een lichtgevoelige filmplaat (netvlies). Het hoornvlies en de lens breken de binnenkomende lichtstralen zó dat ze precies samenvallen op het netvlies. Daar wordt het licht omgezet in elektrische signalen, die via de oogzenuw van het netvlies naar de hersenen gaan.
Onze ogen bestaan uit 2 miljoen verschillende onderdeeltjes en spiertjes.
De ogen zijn de snelste en meest actieve spieren in het lichaam.
We knipperen per minuut gemiddeld 17 keer met onze ogen om ze te beschermen tegen uitdrogen, licht en voorwerpen die op ons afkomen, om traanvocht te verspreiden over de oogbol en om vuil af te voeren.
Ongeveer 4 procent van de bevolking is kleurenblind en kleurenblindheid komt vaker voor bij mannen (1 op de 12) dan bij vrouwen (1 op de 250). Kleurenblindheid is een handicap die kan variëren van volledig kleurenblind zijn tot het anders waarnemen van kleuren. Baby’s worden kleurenblind geboren. Pas na 4 maanden kunnen ze kleuren onderscheiden.
De oogkleur wordt bepaald door de concentratie melanine (pigment) in de iris. Bruine ogen bevatten veel melanine, groene ogen weinig. Blauwe ogen (weinig melanine) komen vrij algemeen voor in Noord-Europa en in landen met een populatie van gedeeltelijk Noord-Europese afkomst. Ongeveer 2,2 procent van de wereldbevolking heeft blauwe ogen. Bruin is de meest voorkomende oogkleur.
Als je in de zon kijkt, heeft de ooglens hetzelfde effect als een vergrootglas: er ontstaat een brandvlek. En die kan blindheid veroorzaken. Daarom is het belangrijk om een zonnebril te dragen die beschermt tegen uv-licht.
In het oog wordt continu vocht (kamerwater) geproduceerd. De druk van het kamerwater zorgt er mede voor dat het oog zijn bolle vorm behoudt. Het kamervocht wordt ook weer afgevoerd. Deze aan- en afvoer geeft een bepaalde druk in het oog, de oogdruk.
De vraag naar oogzorg stijgt de komende jaren in Nederland met zo’n 300 procent. Belangrijke oorzaken zijn nieuwe behandelmogelijkheden, de toename van diabetes en vergrijzing.
Kinderen met -6 of minder hebben op latere leeftijd een kans van 1 op 3 om ernstig slechtziend of blind te worden. Veel buiten zijn helpt bijziendheid te voorkomen. Kinderen moeten het liefst twee uur per dag buiten zijn.
We bestrijken met beide ogen een veld van ongeveer 180 graden, waarvan bijvoorbeeld bij autorijden maar zo’n 30 graden wordt gebruikt. De rest van het veld levert nagenoeg geen beeld, maar is wel erg belangrijk om bewegende objecten op te merken.
Vlekjes in of voor de ogen zijn vaak het gevolg van troebelingen in het glasvocht. Glasvocht is een gelei die het achterste gedeelte van het oog, de ruimte tussen ooglens en netvlies, opvult. Als het glasvocht verdichtingen krijgt of troebel wordt, kan het een schaduw op het netvlies geven. Deze kan zich voordoen als vlekjes in allerlei vormen: puntjes, cirkels, draden, slierten, spinnenwebben. Afhankelijk van de oorzaak en de klachten kunnen een laserbehandeling of operatie helpen.
Mensen die minder zien dan 30 procent of waarvan het gezichtsveld kleiner is dan 30 graden, worden slechtziend genoemd.
In 70 procent van alle gevallen kan slechtziendheid of blindheid worden voorkomen.
Niemand kan niezen met de ogen open. De reden hiervoor is een reflex. De zenuwen van deze reflex liggen erg dicht bij de zenuwen van de niesreflex. Doordat beide reflexen verbonden zijn, sluit je automatisch je ogen bij het niezen.
