Elk jaar is het weer spannend: krijgen we griep of ontspringen we de dans? Waarom kunnen we eigenlijk elk jaar griep krijgen en waarom helpt de griepprik niet altijd? Jaap van Dissel, hoogleraar interne geneeskunde en hoofd infectieziektebestrijding bij het RIVM, legt het uit.
“Het griepvirus is een virus dat gemakkelijk muteert, waardoor je niet zoveel hebt aan de weerstand die je hebt opgebouwd als je in een van de voorafgaande jaren griep hebt gehad. Bij virussen als waterpokken en mazelen ben je na het doormaken van de ziekte of vaccinatie levenslang beschermd. Die mutaties zijn ook de reden waarom er nog altijd niet één algemeen vaccin is dat tegen alle varianten van griep beschermt. Griep is gewoon onvoorspelbaar.”
“Daarom ook is het moeilijk om vooraf de juiste samenstelling van de jaarlijkse griepprik te bepalen. In het voorjaar kijken experts van de Wereldgezondheidsorganisatie welke griepvirussen circuleren, met name op het zuidelijk halfrond, waar het dan winter en dus griepseizoen is. Op basis daarvan maken ze een zo goed mogelijke inschatting van de samenstelling die noodzakelijk is voor de griepprik die in het najaar in West-Europa wordt gegeven.
Soms is de inschatting heel redelijk, soms zitten de deskundigen ernaast. Zoals in de winter van 2017-2018, toen Nederland te maken kreeg met een griepepidemie die maar liefst achttien weken duurde, terwijl de gemiddelde duur negen weken is. De zogeheten B-stam die in het griepvirus zat dat toen rondwaarde, zat niet in de griepprik, waardoor het vaccin maar voor circa 45 procent bescherming bood.”
“Niet alleen het virus zelf, ook de karakteristieken van het zaaisel dat de farmaceutische industrie gebruikt om een virus op te kweken voor vaccins, veranderen soms bij vermeerdering. Daar komt nog eens bij dat het testen, distribueren en toedienen van het vaccin al met al ruim een half jaar duurt, wat het produceren van een ‘actueel’ vaccin bemoeilijkt.”
“Er zijn wel maatregelen die je zelf kunt nemen om het risico op griep te beperken. Griep verspreidt zich door druppeltjes uit de luchtwegen: hou dus afstand tot hoestende en niezende mensen. Al zal dat niet meevallen op het werk, in de trein of in de supermarkt. Was ook regelmatig goed je handen en lucht liefst elke dag tien minuten je huis. Je zou het niet zeggen tijdens een epidemie, maar griep geldt niet als een erg besmettelijk virus: elk griepgeval leidt gemiddeld tot ‘maar’ anderhalf tot drie nieuwe gevallen. Bij mazelen zijn dat circa vijftien nieuwe gevallen! Dat er toch een griepgolf kan ontstaan, komt door de korte generatietijd: de nieuwe gevallen volgen elkaar snel op.”
1. Griep is een luchtweginfectie die veroorzaakt wordt door een virus. De meest voorkomende symptomen zijn: koorts, koude rillingen, hoofdpijn, spierpijn en een droge hoest.
2. Zowel het virus zelf als je eigen afweersysteem zorgt voor de pijn en lamlendigheid bij griep. Het lichaam verweert zich tegen het virus met een ontstekingsreactie, wat koorts en spierpijn veroorzaakt.
3. Het griepvirus duikt vooral in de winter op, omdat het gedijt bij lage temperaturen en droge lucht. Ook zitten mensen in de winter dichter bijeen. Verspreiding van het virus geschiedt via heel kleine druppeltjes in de lucht tijdens hoesten of niezen en indirect, via de handen.
4. De tijd tussen besmet raken en ziek worden bedraagt één tot vijf dagen. Al een dag vóór de ziekteverschijnselen ben je besmettelijk voor anderen. Vanaf het begin van de symptomen zijn mensen drie tot vijf dagen besmettelijk.
5. Het aantal griepgevallen neemt af naarmate de leeftijd toeneemt. Volgens het vakblad PLOS Biology krijgen volwassenen vanaf hun dertigste gemiddeld twee keer per tien jaar griep.
6. Het enige bewezen middel tegen griep is vaccinatie (de griepprik). Het lichaam reageert op de prik door afweerstoffen te maken tegen het griepvirus. Ook worden er lichaamscellen tegen griep geactiveerd. Krijg je toch griep, dan word je minder ernstig ziek.
7. Wordt een bovengemiddeld aantal mensen ziek, dan spreken we van een epidemie. Een pandemie is een wereldwijde epidemie.
8. In de 20e eeuw waren er ernstige pandemieën in 1918 (Spaanse griep), 1957 (Aziatische griep) en in 1968 (Hongkong-griep). In 2009 deed zich een minder ernstige pandemie voor met influenza A(H1N1) (Mexicaanse griep).
9. Veel mensen verwarren verkoudheid met griep. Symptomen van verkoudheid zijn: een loopneus, niezen, waterige ogen en keelpijn. Deze symptomen zijn beperkt tot het bovenste deel van de luchtwegen. Griep gaat gepaard met hoge koorts en spierpijn.
10. Drie nieuwe antistoffen, ontdekt door het Crucell Vaccine Institute in Leiden en het Scripps Research Institute in Californië, leiden in de toekomst mogelijk tot een universeel griepvaccin. De antistoffen zijn echter nog niet in productie genomen.
11. De meest voorkomende complicaties van griep zijn bronchitis en longontsteking. Het griepvirus maakt een schaafwondje aan de binnenzijde van de luchtwegen, iets waar bacteriën graag gebruik van maken om uit te groeien. In ernstige gevallen is ziekenhuisopname noodzakelijk.
12. Een griepprik wordt aanbevolen voor personen ouder dan 60 jaar, volwassenen en kinderen met chronische ziekten (o.a. diabetes mellitus, hart-, long- en nierziekten) en/of immuunstoornissen.
13. Ouderen en mensen met hartproblemen, een longziekte, nierziekte of suikerziekte hebben bij griep meer kans op complicaties, zoals een longontsteking.
14. Buikgriep is geen griep. Griep is een ziekte van de luchtwegen en gaat gepaard met hoesten. Buikgriep is een infectieziekte in maag en/of darmen die gepaard gaat met diarree en meestal veroorzaakt wordt door een norovirus.
15. Als tijdens een griepseizoen meerdere, verschillende griepvirusvarianten rondgaan, zoals in 2018, dan kunnen pechvogels in één winter twee keer griep krijgen.
16. Naar schatting krijgt per jaar 5 tot 10 procent van de wereldbevolking griep. Tijdens grote epidemieën kan dit oplopen tot 50 procent. In Nederland krijgen tijdens een gemiddeld griepseizoen circa een half miljoen mensen griep.
Bronnen: RIVM, NIVEL, New Scientist, volksgezondheidenzorg.info
