43% van de Nederlanders ondervindt ergens in zijn leven serieuze psychische problemen. De kans dat een werknemer niet goed in zijn of haar vel zit of erger, is dus reëel. Maar hoe geef je als werkgever eerste hulp bij psychische nood? Een MHFA-cursus biedt handvatten.
Het nut van EHBO wordt algemeen onderschreven. Iemand heeft een acuut lichamelijk probleem en een EHBO’er is opgeleid om eerste hulp te verlenen. Logisch. Maar wat gebeurt er bij psychische problematiek? Dan zijn mensen al snel huiverig om op iemand af te stappen, weet Vivienne Feskens. Zij leidt trainers op die Mental Health First Aid (MHFA, zeg maar eerste hulp bij psychische ongevallen) cursussen geven. ‘De cursus MHFA is er om de sociale afstand tussen mensen mét en zonder psychische kwetsbaarheid te verkleinen’, legt Feskens uit.
En dat is nodig. ‘Er zit vaak al snel een (ver)oordeling op psychische problemen. Dat leidt tot schaamte, er te lang mee blijven rondlopen, geen hulp durven zoeken, of bang zijn een baan of vrienden te verliezen.’ Toen Feskens in 2015 met MFHA in aanraking kwam, wat destijds vanuit Australië naar Nederland werd gehaald, voelde het daarom voor haar als een warm bad. ‘Dat dít nog niet bestond: contact leggen van mens tot mens, en een destigmatiseringsprogramma! En stigmatiseren gebeurt helaas veel.’
Een MFHA-cursus bestaat uit vier sessies van drie uur en is – net als EHBO – geschikt voor iedereen die erbij is gebaat om kennis en vaardigheden aan te leren waardoor je makkelijker een gesprek aangaat en hulp kunt verlenen. Iemand die dit kan beamen is Maarten Olthuis (41), veiligheidscoördinator bij Gemeente Reusel-de Mierden. Directe aanleiding voor hem om de cursus te volgen, was het besef dat verwarde patiënten op straat niet alleen een veiligheidstaak met zich mee brengen, maar ook een zorgtaak.
‘Zorgverlening, daar was in mijn werkomgeving veel minder kennis over dan over veiligheid’, zegt Olthuis. De MHFA-cursus helpt om meer naar de persoon zelf te kijken en te luisteren, in plaats van een oplossing te bedenken zonder die persoon zelf te spreken. ‘Dat was een echte eye opener: mét iemand praten is effectiever dan óver iemand praten.’ Een belangrijk bijeffect is volgens Olthuis dat er ook ineens vaker dingen op de werkvloer bespreekbaar worden gemaakt. ‘Je leert waardevolle gesprekstechnieken om problemen aan te kaarten. Het is niet makkelijk om een collega te vragen: “Ben je depressief of heb je een angststoornis?” Lukt dit je wel, dan blijken mensen ineens heel open te worden en het heel fijn vinden om hun hart te luchten. Dat kan al preventief werken.’
Werkgevers kunnen tegen een situatie aanlopen dat een collega op het werk zich ineens anders gedraagt. Iemand komt vaker te laat, haalt deadlines niet meer of laat zich minder gelden. Toch wordt dit niet bespreekbaar gemaakt. Het is immers privé. Maar hoe langer je wacht, des te moeilijker het is om het tij te keren, waarschuwt MHFA-opleider Feskens. ‘In de cursus staan we daarom stil bij de belangrijkste psychische aandoeningen, waaronder depressie, angststoornissen en problemen met middelengebruik, en de signalen en symptomen die daarbij horen. Gesprekstechnieken leren de cursisten om eerder, in de voorstadia van een psychische stoornis, al het gesprek aan te gaan. Stigma’s worden blootgelegd. Dit is heel waardevol in hulpverlening: daardoor wordt het voor beide gesprekspartners veel makkelijker om erover te praten. Je neem de schaamte weg.’
Veiligheidscoördinator Olthuis ondervond zelf wat praten met, en vooral luisteren naar collega’s, kan doen. ‘Ik heb een collega gehad die ineens wat somber overkwam. Navraag leerde dat hij al een poos slecht sliep en zich zorgen maakte. Maar door het verhaal te kunnen vertellen, zag ik hem ontspannen. Die persoon is nog twee keer teruggekomen om verder te praten, daarna veranderde zijn stemming ten positieve. Ik durf niet te zeggen dat het door die gesprekken kwam, maar praten helpt wel om te ontdekken dat het niet zo zwaar hoeft te zijn.’
En als er toch meer aan de hand is, kun je ook waardevol zijn, leert de cursus. Feskens: ‘Uiteindelijk leer je mensen te stimuleren juist wél professionele hulp te zoeken, indien nodig. Er is drempelvrees om naar de huisarts te gaan. Mensen weten vaak niet eens dat ze al enkele vrijblijvende gesprekken kunnen voeren voor milde klachten. Een aantal korte sessies volstaat misschien al. En voorkomt erger.’
Nu binnen veel organisaties en bedrijven collega’s elkaar veel minder zien, is het lastiger vinger aan de pols te houden. Maar juist in deze tijden van veel thuiswerken kun je, met MHFA als bagage, heel dienend zijn, vindt Feskens. Als je de kennis hebt, kun je signalen interpreteren. Je kunt daarin proactief zijn: zet voor zorgpersoneel eens een extra digitaal gesprek op. Vraag eens of iemand nog goed slaapt. Zorg vaker voor een check-in: waar ben je, hoe zit je erbij, hoe gaat het? Je moet het klein maken. Maar die kleine stapjes zijn wel wezenlijk.’
Meer over MHFA via www.mhfa.nl.
